بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت محمد رسول الله و مدارا
پیامبر اکرم (ص) در زندگی فردی ، معاشرت ها و برخوردهای خود با دیگران به سادگی از آنچه در اختیار داشت می گذشت و هرگز درباره دیگران سختگیری نمی کرد ، به طوری که برخی نویسندگان تسامح و نرمش اخلاقی را یکی از اصول و محورهای حاکم بر شیوه های دعوت و زندگی آن حضرت (ص) شمرده اند . از انس بن مالک روایت شده است که : مدت نه سال در خدمت پیامبر (ص) بودم اما به یاد ندارم هیچ گاه گفته باشد چرا فلان کار را انجام ندادی و هرگز در کاری از من عیب نگرفت .
از طرف دیگر به مبلغ اعزامی خود به یمن – معاذبن جیل- می فرماید : « یا معاذ یسر و لا تعسر و بشر و لا تنفر » (1) ای معاذ ، آسان بگیر و سخت گیری مکن . مژده بده و مردم را بیزار مکن . چه در دعوت ، آسانگیری ، کلید موفقیت است . همچنین در جای دیگری به اصحاب خود ، سفارش به آسانگیری می کند : « یسروا و بشروا و لاتنفروا » آن حضرت (ص) به چندین بیان ، شریعت خویش را مبتنی بر تسامح و مدارا و سهولت معرفی نمود .
آن حضرت (ص) خطاب به عثمان بن مظعون فرمود :
« ان الله ارسلنی مبلغاً و لم یرسلنی متعنتاً
خدا مرا برای تبلیغ فرستاده نه برای سرزنش و عتاب و عیب جویی .
و در جایی خود را مانند پدر برای امتش قلمداد می کند : « انما انا لکم کثل الوالد لولده » همانا من برای شما چون پدر برای فرزندان هستم . روشن است که چنین خصلت هایی ، تا چه اندازه در نرم کردن دل مخاطبان و قبول دعوت موثر و نافذ خواهد بود .
اگر این رفق و مدارا نبود دلها پیرامون او گرد نمی آمدند و اگر این بردباری و حلم زایدالوصف و رعایت عواطف و صمیمیت و تواضع با مردم نبود هرگز این تاثیر در نفوذ امکان پذیر نمی گشت و جان های آدمیان با او همراه و پذیرای وحی الهی نمی شدند .
رفتار پیامبر اکرم (ص) با مردم اعم از مومن و کافر از موضع شفقت و مهرورزی و دوستی خالصانه بود . آن حضرت (ص) مشرکان را به مثابه بیمارانی می نگریست که نیازمند پرستاری دلسوز برای معالجه و مداوایند ، طبیبی که دردشان را بشناسد و مرهمی بر آن بنهد ، در نظر او مومنان نیز همواره محتاج مراقبت حکیمانه به منظور رشد ایمان و سلوکشان می باشند . بدین جهت پیامبر (ص) در صدد ایجاد ارتباط صمیمی و طرح دوستی خالصانه با آنان بود ، شفقت بر منحرفان در جهت نرم کردن دل و آماده کردن آنان برای پذیرش دعوت و دوستی عمیق با مومنان با هدف تخلق بیش و از پیش آنان به فضایل اعتقادی و اخلاقی .
از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود : رسول خدا نگاه های خود را به تساوی میان اطرافیان تقسیم می کرد . او هیچ گاه پای خود را پیش یارانش دراز نکرد و چون مردی از اصحاب با او مصافحه می نمود ، پیامبر قبل از او دستش را عقب نمی کشید . همچنین از امیر المومنین علی (ع) روایت شده است : رسول خدا (ص) هرگاه کسی را افسرده می دید با خوشرویی و مزاح او را شادمان می ساخت و می فرمود : خداوند کسی را در حضور برادرانش روی ترش کند دوست نمی دارد .
باز در سخنان امیر المومنان علی (ع) است که فرمود : او (پیامبر) نرمخوترین و در معاشرت بزرگوارنریم مردم بود .
پذیرفتن دعوت های مهمانی که از سوی اصحاب به آن حضرت پیشنهاد می گردید و حضور بی تکلف آن حضرت (ص) در آن ضیافت ها از مصادیق سعی رسول خدا در افزایش و تعمیق ارتباط ایمانی در جامعه به منظور ارائه هدایت های فکری و اخلاقی به مردم است . چنانکه از انس بن مالک نقل است که : عادت پیغمبر (ص) چنین بود که مریض را عیادت می کرد و جنازه را مشایعت می نمود و دعوت بینوایان را اجابت می کرد .
پانویس
- سیره ابن هشام ، ج 4 ، ص 2
|
